Ένας μετράει για μένα όσο χιλιάδες, αν είναι άριστος. | Ηράκλειτος

Ιωάννινα, Σεπτέμβριος 2018

Αξιοσημείωτα από το βιβλίο «Ηράκλειτος: Περί ανθρώπου» του Παπάδη Ι. Δημ.

– Αν και ο λόγος τούτος εδώ υπάρχει πάντοτε, οι άνθρωποι ποτέ δεν τον καταλαβαίνουν ούτε πριν ακούσουν γι’ αυτόν ούτε αφού ακούσουν’ διότι, αν και όλα γίνονται σύμφωνα με τούτον το λόγο, μοιάζουν με άπραγους (αδαείς), παρόλο που αποκτούν πείρα τέτοιων λόγων και πράξεων σαν αυτά που εγώ εκθέτω αναλύοντας το κάθε τι σύμφωνα με τη φύση (το ιδιαίτερο είναι) του και εξηγώντας πώς είναι (την κατάστασή του)’ενώ οι άλλοι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν όσα κάνουν ξυπνητοί, όπως ακριβώς δεν έχουν συνείδηση όσων τους συμβαίνουν στον ύπνο.

– Γι’ αυτό πρέπει οι άνθρωποι να ακολουθούν το ξυνόν, δηλαδή το κοινόν, διότι ξυνός (είναι) ο κοινός. Όμως, αν και ο λόγος είναι κοινός, ζουν οι περισσότεροι σαν να έχουν δική τους φρόνηση.

– Προσπαθούν να εξαγνιστούν (από το αίμα) μιαινόμενοι με άλλο αίμα, όπως αυτός που έχοντας πέσει στη λάσπη, προσπαθεί να ξεπλυθεί με λάσπη. Αυτόν θα τον έπαιρνε για τρελό, όποιος από τους ανθρώπους τον έβλεπε να κάνει κάτι τέτοιο. Και προσεύχονται σε τούτα εδώ τα αγάλματα, όπως θα έκανε κάποιος, αν προσπαθούσε να συνομιλήσει με τους ναούς, αγνοώντας τόσο τη φύση των θεών όσο και των ηρώων.

Ο Ηράκλειτος για τους νεκρούς, τους κοιμισμένους, τους κοινούς θνητούς και τους φιλοσόφους.

Ιωάννινα – Οκτώβριος 2018

“Ο άνθρωπος τη νύχτα ανάβει ένα φως για τον εαυτό του και η όραση του σβήνει. Στη διάρκεια της ζωής του, όταν κοιμάται, αγγίζει τον θάνατο, μια και η όραση του έχει σβήσει, ενώ όταν είναι ξύπνιος αγγίζει τον ύπνο”

 

Πρόκειται για ένα από τα πιο συζητημένα αποσπάσματα. Η αδυναμία ορθής ερμηνείας του οδήγησε πολλούς μελετητές να προτείνουν διάφορες διορθώσεις στο αρχικό κείμενο του Κλήμεντος, οι οποίες όμως ελάχιστα συνέβαλαν στην κατανόηση του, καθ’ ομολογία των ίδιων των “διορθωτών” (Marcovich σ. 244). Θα επιχειρήσουμε λοιπόν να αναλύσουμε το απόσπασμα ως έχει, με οδηγό την κοσμοθεωρία του Ηράκλειτου.

Στο πρώτο μέρος περιγράφεται η εμπειρία του ύπνου ως προσωρινός θάνατος της συνείδησης, όπου η όραση του κοιμισμένου σβήνει, δηλαδή χάνει την αυτοσυνειδησία του. Μέσα στον ύπνο του ανάβει ένα φως, το φως του ονείρου, το οποίο όμως δεν διαλύει το σκοτάδι της συνειδησιακής νύχτας, αντίθετα με όσα υποστηρίζουν οι θιασωτές των “μαντικών ονείρων: το σβήσιμο της όρασης (αποσβεσθείς όψεις) δεν οδηγεί σε μία πληρέστερη “ενόραση”, αλλά στην απώλεια της επαφής με τον εξωτερικό κόσμο και τη συνακόλουθη απόσυρση του κοιμωμένου σ ενα χώρο εντελώς υποκειμενικό όπου δεν έχει καν συνείδηση της ταυτότητας του..

«Ένας και κοινός είναι ο κόσμος για τους ξυπνητούς. Οι κοιμισμένοι ζουν ο καθένας στο δικό του κόσμο. «~ Ηράκλειτος

Σέρρες, Αύγουστος 2018

Ο Ηράκλειτος λέει:
Ξεχνούν οι άνθρωποι στον ξύπνιο τους
και αδιαφορούν γι’ αυτό που συμβαίνει γύρω τους,
όπως και στον ύπνο τους.
Οι ανόητοι, αν και ακούνε, είναι σαν τους κουφούς.
Σ’ αυτούς ταιριάζει η παροιμία ότι ακόμη και παρόντες,
απουσιάζουν.

Ἡράκλειτος: 35 επιλεγμένα αποφθέγματα

Ηράκλειτος: περί θεότητας

Στο τρίτο μέρος τού αφιερώματος στον αρχαίο φιλόσοφο Ηράκλειτο, προσεγγίζονται οι απόψεις του σχετικά με το θείο και την σχέση του με τον Κόσμο και τον άνθρωπο.

Ο Θεός, ο λόγος, ο κόσμος, η φωτιά
Ο Θεός: μέρα-νύχτα, χειμώνας- καλοκαίρι, πόλεμος-ειρήνη, κόρος-λιμός. Αλλοιώνεται όπως η φωτιά που όταν αναμιχθεί με αρώματα, ονομάζεται με το όνομα της μυρωδιάς του καθενός (απόσπ. 67).

Το είναι του Θεού βρίσκεται σε γίγνεσθαι. Ο Θεός είναι σε κίνηση, μεταβάλλεται παραμένοντας ο ίδιος. Το γίγνεσθαι είναι θείο. Ο Θεός είναι ενωμένος με το λόγο, με τον κόσμο, με τη φωτιά. Είναι η ενότητα των αντιθέτων. Το φωτεινό (η μέρα) και το σκοτεινό (η νύχτα), το ζεστό (το καλοκαίρι) και το κρύο (ο χειμώνας), η σύγκρουση και η ειρήνη, η αφθονία και ο λιμός, βρίσκουν σ΄ αυτόν την αρμονία τους και παύουν να είναι αντίθετα όπως είναι για τους ανθρώπους. Η θεότητα είναι το θεμέλιο και η λύση των αντιφάσεων που για την ανθρώπινη αδυναμία, πάντα αλληλοσπαράζονται και σπαράζουν και τους άλλους. Η θεότητα δεν καταργεί τις αντιθέσεις, δεν εμποδίζει την μέρα να είναι μέρα και τη νύχτα νύχτα, αυτή όμως είναι μια απ’ όλες τις πολλαπλές της εκδηλώσεις.

Ηράκλειτος: Ο κόσμος – Η φωτιά

Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Ηράκλειτος υποστήριζε ότι η αρχή του κόσμου είναι η φωτιά. Με αφετηρία την σκέψη του σύγχρoνου φιλόσοφου Κ. Αξελού, ας ρίξουμε μια ματιά στο τι ακριβώς εννοούσε ο Ηράκλειτος κι ας συλλογιστούμε τι μπορεί να σημαίνουν αυτά για την σημερινή εποχή.

Ο Θαλής δηλώνει πως τα πάντα προέρχονται από το νερό.
Ο Αναξίμανδρος συλλαμβάνει την αέναη κίνηση που μέσα της τα αντίθετα, το ζεστό και το κρύο, το υγρό και το στεγνό, παράγουν τα κοσμικά φαινόμενα.
Ο Αναξιμένης δίνει προτεραιότητα στον αέρα.
Ο Πυθαγόρας αφοσιώνεται στην κοσμική αρμονία, στη μελέτη των αριθμών και των μορφών και το πνεύμα του είναι γεωμετρικό και μαθηματικό.
Ο Ξενοφάνης στρέφεται προς την γη ως πρωταρχικό κοσμικό στοιχείο.
Ο Ηράκλειτος είναι το μεγάλο ενοποιητικό πνεύμα. Νερό και γη, αέρας και φωτιά, υπακούουν σε μέτρα κι αποτελούν τον Κόσμο. Η αρμονία δεν ξεχωρίζεται από την σύγκρουση. Είναι κεφαλαιώδης η σημασία των αντιθέτων μέσα στην αέναη κίνηση του κόσμου.
Ο Κόσμος αποτελείται από το σύνολο των όντων και των πραγμάτων που υπάρχουν μέσα στο χώρο και τον χρόνο που τα περιέχουν. Ο χώρος μας περιέχει μα εμείς δεν μπορούμε να τον περιέχουμε επειδή μας απορροφάει. Τότε συλλαμβάνει η σκέψη τον χρόνο και τον προωθεί στην σειρά του πρωταίτιου του γίγνεσθαι του κόσμου.

Ηράκλειτος: Η ζωή και η φιλοσοφία του. Μέρος Α΄

«Ο Ηράκλειτος ο Εφέσιος, ο επονομαζόμενος σκοτεινός, κατέχει μια κεντρική θέση στο σύνολο της ελληνικής φιλοσοφίας και σε ολόκληρη την παγκόσμια ιστορία της σκέψης».

Ο Ηράκλειτος είναι ένας στοχαστής. Αυτός για πρώτη φορά στοχάζεται μέσα από τα πλαίσια του Λόγου τι είναι Κόσμος. Η σκέψη του παραμένει ανοιχτή και πολυδιάστατη, ερωτηματική και αινιγματική, αποσπασματική και ποιητική. Δεν κατασκευάζει κάποιο σύστημα. Ο Ηράκλειτος στοχάζεται πριν ακόμα συσταθεί η μεταφυσική και διαμορφωθούν οι φιλοσοφικές σχολές. Ήταν το σπέρμα της δικής του σκέψης που έθρεψε όλη τη φιλοσοφία και μάλιστα πριν τη διαμόρφωσή της σε Μεταφυσική, Θεολογία, Λογική, Φυσική και Ηθική.

Η θέση του φιλόσοφου στην πολιτική κατά τον Ηράκλειτο

Ξέρουμε πως παρακίνησε τους συμπολίτες του να υπερασπιστούν την πόλη, αλλά μαθαίνουμε και πως όταν αυτοί οι ίδιοι συμπολίτες του τον έκριναν άξιο να γίνει νομοθέτης τους, αυτός

Η σκέψη του Ηράκλειτου για την αλήθεια που θεμελιώνει την σύλληψη αυτού που είναι

Τα τρία αποσπάσματα που ακολουθούν μας δείχνουν καθαρά πως η σκέψη του Ηράκλειτου δεν είναι προσκολημένη ούτε στην υλική ουσία των πραγμάτων ούτε στις ιδεατές μετουσιώσεις τους, αλλά στην αλήθεια που θεμελιώνει τη σύλληψη αυτού που είναι.

Αυτός είναι ο τρόπος του Ηράκλειτου για την αντιμετώπιση της κρίσης

Ο Πλούταρχος από τη Χαιρώνια(Περί Αδολεσχίας,17-D.A 36) μας αφηγείται μια μικρή ιστορία:

όταν οι συμπολίτες του κάλεσαν τον Ηράκλειτο να εκφράσει και καμιά δική του σκέψη πάνω