
photo by EvAr
ΠΟΙΟΣ ΕΦΤΙΑΞΕ τα τεράστια αγάλματα στο Νησί του Πάσχα, στη μέση του πουθενά, και τι απέγιναν οι κάτοικοι του νησιού; Γιατί οι πρώτοι κάτοικοι του Νιου Μεξικό κατασκεύασαν τα ψηλότερα κτίρια στην προκολομβιανή Αμερική και μετά εξαφανίστηκαν; Τι οδήγησε στην κατάρρευση του εντυπωσιακού πολιτισμού των Μάγια, πριν ακόμη φτάσουν οι Ισπανοί κατακτητές; Γιατί οι Βίκινγκ της Γροιλανδίας αφανίστηκαν ενώ οι γείτονες τους, οι Εσκιμώοι, επιζούν μέχρι σήμερα;
Για την κατάρρευση αυτών και άλλων πολιτισμών ένα από τα βασικότερα αίτια ήταν η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.. Ναι, το φαινόμενο δεν αποτελεί αποκλειστικότητα της σύγχρονης εποχής. Μελετώντας μάλιστα την ιστορία και την εξέλιξη παρελθόντων πολιτισμών, διαπιστώνουμε ότι μια πιθανή καταστροφή μεγάλης κλίμακας θα μπορούσε να συμβεί και στον δικό μας, τον πυκνά διασυνδεδεμένο προηγμένο πολιτισμό. Από την άλλη, ακριβώς επειδή έχουμε το πλεονέκτημα της γνώσης του παρελθόντος και φυσικά την τεχνολογία και ικανή τεχνογνωσία, ίσως τελικά τη γλιτώσουμε. Ίσως.
ΛΕΓΕΤΑΙ ΟΤΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ακολουθεί κυκλικές ατραπούς. Έτσι, αν δεν θέλουμε να ξαναζήσουμε τα δεινά του παρελθόντος, οφείλουμε να διδαχτούμε από αυτήν. Η ίδια συλλογιστική, ελαφρώς ανεπτυγμένη αλλά όχι εκτρο- χιασμένη, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο σύγχρονος υλικοτεχνικός πολιτισμός είναι επιρρεπής σε μια επικείμενη θεαματική κατάρρευση, όπως ήδη συνέβη σε τόσους άλλους, παρελθόντες πολιτισμούς. Αυτό μάλιστα είναι πιθανόν να συμβεί παρά τα προφανή πλεονεκτήματα που έχουμε σε σύγκριση, π.χ., με τους Μάγια.
Ο Τζάρεντ Ντάιαμοντ (Jared Diamond), καθηγητής φυσιολογίας και περιβαλλοντικής ιστορίας στο UCLA, στο πρόσφατο βιβλίο του «Collapse: How Societies Choose to Fail or Survive» (Η κατάρρευση: Πώς οι κοινωνίες επιλέγουν να καταστραφούν ή να επιβιώσουν) επιχειρεί -και επιτυγχάνει- να καταδείξει την επίδραση που έχει η διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος από τον άνθρωπο στην πορεία και την κατάληξη των κοινωνιών.
Ο Ντάιαμοντ τοποθετεί διαρκώς σε πρώτο πλάνο το φυσικό περιβάλλον, που άλλοτε είναι από την αρχή αφιλόξενο για τους ανθρώπους, άλλοτε πάλι μεταβάλλεται «απροειδοποίητα» προς το χειρότερο, αφού οι κάτοικοι μιας περιοχής έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν τον πολιτισμό τους. Σε κάθε περίπτωση, όμως, πρωταγωνιστής των εξελίξεων και τελικός υπαίτιος για την όποια κατάληξη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και συγκεκριμένα ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται ή εκμεταλλεύεται το περιβάλλον. Για τη μελέτη των περιπτώσεων, περασμένων ή σύγχρονων, ο Ντάιαμοντ κινείται γύρω από πέντε βασικούς άξονες.
Συνεχίστε την ανάγνωση