«Αν νιώθει, σιχασιά για την παρτενέρ του μετά, είναι γιατί την περιφρονούσε από πριν, γιατί μισούσε σ’ αυτήν τον ίδιο τον εαυτό του.»~Πασκάλ Μπρυκνέρ

Αξιοσημείωτα από το βιβλίο «Η νέα ερωτική αναρχία» του Πασκάλ Μπρυκνέρ

– Ο αρσενικός μύθος του οργασμού ζημιώνει πρώτα απ’ όλα τους ίδιους τους άντρες. Τι ονειρεύεται ο άντρας την ώρα που συνουσιάζεται; Ονειρεύεται να μπορέσει να αφεθεί, χωρίς αυτό το άφημα στην ηδονή να βάλει τέρμα στη διέγερσή του, ονειρεύεται να χαρεί σαν τη γυναίκα, ατέλειωτα, ασταμάτητα, μέσα σε μια ασυγκράτητη εκμηδένιση του είναι του. Η γυναικεία έκσταση γίνεται έτσι η ουτοπία του, αυτό που φαντασιώνει κι αυτό που δε φτάνει, αλλά και η ανησυχαστική απειλή που του αποκαλύπτει την κατωτερότητα του μέσα στις σχέσεις του με το είδος, την ιστορία και τη ζωή.

– Έτσι, ο άντρας και η γυναίκα ζούν μέσα στον έρωτα εμπειρίες εντελώς αντίθετες: ενώ η γυναίκα απογειώνεται, ο άντρας κατεβαίνει στη γη, ηδονή της πτώσης, της κατολίσθησης, σύντομη και προσγειωτική εμπειρία ενός κενού.

– Με λίγα λόγια δύο είναι οι τρόποι να αδρανοποιήσει κανείς τις φαντασιώσεις: είτε αντικαθιστώντας τες με το θέαμα, είτε αποκοιμίζοντάς τες με το στερεότυπο. Σ’ αυτήν την περίπτωση η πορνογραφία καταπίνεται σαν υπνωτικό, ένα μαγικό φίλτρο, ικανό να εξισώσει τη θέληση με την ικανότητα, όχι επεκτείνοντας τις ικανότητές μας αλλά αποκοιμίζοντας τις επιθυμίες μας.

Ο ορθός λόγος θέλει συναίσθημα

photo by EvAr

«Η αγάπη και η συμπάθεια, από μιαν ορισμένη σκοπιά, είναι λειτουργίες χάρη στις οποίες προσπελάζουμε την ουσία των πραγμάτων… Από τον τρόπο ύπαρξης της αγάπης και της συμπάθειας συνάγονται συμπεράσματα προς όφελος της ενότητας του κόσμου…» έγραφε ο Μαξ Σέλερ (Φύση και μορφές της συμπάθειας. Συμβολή στη μελέτη της θυμικής ζωής, μετ. Κ. Κ. Παπαγιώργης, εκδόσεις Καστανιώτη, 2003).

Ο Σέλερ πίστευε ότι δεν είναι τόσο οι ορθολογιστικές απόψεις που θα μας πείσουν για μια ηθική συμπεριφορά όσο το συναίσθημα και η συμπόνια. Και η συμπάθεια, άλλωστε, είναι μια μορφή ορθολογισμού, που απαιτεί διανοητικές ικανότητες, αντίληψη του εαυτού και του άλλου και σύγκριση. Την άποψη αυτή για τον ρόλο του συναισθήματος στην ηθική διατυπώνει από άλλη σκοπιά ο Εντγκάρ Μορέν στον 6ο τόμο του έργου του Η Μέθοδος που φέρει τον υπότιτλο Ηθική.

Ο σπουδαίος γάλλος στοχαστής πιστεύει ότι η ηθική είναι μια ατομική πράξη σύνδεσης με τον άλλον, με την κοινωνία, με το ανθρώπινο είδος, και έχει τις ρίζες της στην κατανόηση, στην υπερνίκηση του εγωισμού, στην αυτοκριτική και στην ψυχική αγωγή που αποτελούν απαίτηση της εποχής μας. Η πλανητική ηθική, την οποία υποστηρίζει, είναι μια ηθική της συμβίωσης με άξονα τη συμπόνια, την αλληλεγγύη και την αγάπη που αποτελεί «το φάρμακο για το άγχος, είναι η απάντηση στον θάνατο, είναι η παρηγοριά. Είναι ο δόκτωρ Λαβ που μπορεί να σώσει τον Μίστερ Χάιντ» γράφει χαρακτηριστικά (σελ. 290).

Ο Μορέν στο βιβλίο αυτό παρουσιάζει τη μέθοδο, τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να αναγεννηθεί ο ανθρωπισμός πάνω στα θεμέλια ενός ορθού λόγου που θα συνυπάρχει με το συναίσθημα. Η κυριαρχία μόνο του ορθολογισμού είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη των επιστημών και τη δημιουργία των διαφόρων κλάδων τους. Ομως η υπερ-εξειδίκευση καλλιέργησε ταυτόχρονα και την ανευθυνότητα για ό,τι βρίσκεται έξω από τον τομέα ειδίκευσης του καθενός και την αδιαφορία για τις συνέπειες των εφαρμογών της επιστήμης στην προστασία του ανθρώπου. Η επιστήμη, δηλαδή, αποκόπηκε τελείως από την ηθική με αποτέλεσμα η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του 20ού αιώνα και η κυριαρχία του τεχνο-οικονομικού υπολογισμού να φέρουν συνάμα και δυνάμεις καταστροφής. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, οι πόλεμοι, οι διωγμοί, η δυσφορία μπροστά στη ρευστότητα των καιρών και η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων είναι μερικά από τα δεινά που ταλανίζουν την ανθρωπότητα σήμερα. Ωστόσο ο Μορέν πιστεύει ότι οι χαλεποί αυτοί καιροί μπορούν να οδηγήσουν στην αναζήτηση λύσεων για μια καλύτερη ζωή και στην ανάδυση των δημιουργικών δυνάμεων που ενυπάρχουν στο άτομο και την κοινωνία, συχνά σε λανθάνουσα μορφή.

Η κατανόηση, κατά τον συγγραφέα, αποτελεί τη βάση της ηθικής που θα καταστείλει την εσωτερική μας ωμότητα και θα οδηγήσει σε έναν ριζικό εκπολιτισμό. Κατανοώ, όμως, δεν σημαίνει δικαιολογώ, αθωώνω, αποφεύγω να κρίνω. Σημαίνει καταλαβαίνω τα εσωτερικά κίνητρα που οδήγησαν κάποιον σε μια πράξη, και λαμβάνω υπόψη μου ότι μέσα στην πολυπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου, που αλλάζει συνεχώς και όπου όλα είναι ρευστά, τα αποτελέσματα της δράσης δεν εξαρτώνται μόνο από την πρόθεση του δρώντος, αλλά και από τις ιδιαίτερες συνθήκες του περιβάλλοντος.

Πολύ συχνά, τονίζει ο Μορέν, καταλήγουμε σε λανθασμένες ερμηνείες καθώς παραβλέπουμε τις πολιτισμικές διαφορές και οι γνώσεις μας βασίζονται σε απλές πληροφορίες. Ετσι δεν κατανοούμε τον άλλον, δημιουργούνται παρεξηγήσεις και εσφαλμένες αντιλήψεις με συνέπειες την εχθρότητα, την περιφρόνηση και το μίσος. Γράφει χαρακτηριστικά: «Μέσα από τη λογοτεχνία μπορούμε να καταλάβουμε τον Γιάννη Αγιάννη και τον Ρασκόλνικοφ, διότι περιγράφονται στις συνθήκες που ζούσαν, με την υποκειμενικότητά τους, με τα συναισθήματά τους. Αυτή η κατανόηση λείπει στην πραγματική ζωή. Στον κόσμο της πληροφόρησης και των ΜΜΕ οι ειδήσεις θα έλεγαν σύμφωνα με τον Alain de Botton για τον Οθέλλο: Ενας μετανάστης, τρελός από ζήλια, σκοτώνει την κόρη ενός γερουσιαστή. Για τον Οιδίποδα Τύραννο: Ενας μονάρχης ενέχεται σε σκάνδαλο αιμομιξίας. Για τη Μαντάμ Μποβαρί: Μια μοιχαλίδα, μανιακή καταναλώτρια που καταχρεώθηκε, παίρνει δηλητήριο» (σελ. 161).

Η κατανόηση να διδάσκεται στα σχολεία
Ο Εντγκάρ Μορέν προτείνει την εισαγωγή της διδασκαλίας της κατανόησης στο δημοτικό, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στο πανεπιστήμιο, γιατί μόνο αυτή μπορεί να φέρει τη συναδέλφωση όλων μας και να εδραιώσει την αντίληψη ότι όλοι είμαστε «τέκνα της Γης-Πατρίδας».

Η κατανόηση, κατά τον Μορέν, προϋποθέτει τη συμπάθεια και την ενσυναίσθηση. Η κοινότητα και η ένταση των συναισθηματικών σχέσεων είναι βασικό στοιχείο της κατανόησης, γι’ αυτό και επιδιώκει τη συναισθηματική εμπλοκή με τον άλλον. Αλλωστε ο άνθρωπος δεν υπάρχει μόνο εντός του πολιτισμού, αλλά και εντός της φύσης και εκεί διαπιστώνουμε ότι ριζώνει η κοινότητα: «Τα μυρμήγκια, οι τερμίτες, οι μέλισσες αφοσιώνονται αυτόματα στην κοινότητα. Τα θηλαστικά, παρότι ανταγωνίζονται μεταξύ τους όταν πρόκειται για την τροφή ή για το ζευγάρωμα, είναι αλληλέγγυα όταν πρόκειται για την κοινή άμυνα ή το κυνήγι» (σελ. 209).

Στον σύγχρονο κόσμο, όπου με την υπερβολική πολυπλοκότητα καταργούνται οι υποχρεώσεις και χαλαρώνουν οι κοινωνικοί δεσμοί, η συνοχή της κοινωνίας δεν θα εξασφαλιστεί μόνο με «δίκαιους νόμους» και απρόσωπες κοινωνικές δομές, τονίζει ο συγγραφέας. Η ηθική συμπεριφορά θα επιτευχθεί με αλληλεγγύη, συνεννόηση και πρωτοβουλία των ανθρώπων που θα συνειδητοποιήσουν ότι ανήκουν σε μια κοινότητα στην οποία καθένας έχει το μερίδιο της ευθύνης του απέναντι στον άλλον, ο οποίος ποτέ δεν είναι καθ’ ολοκληρίαν διαφορετικός.

Η Ηθική του Εντγκάρ Μορέν είναι ένα σπουδαίο βιβλίο, ένας οδηγός για τη ζωή και την αντίσταση στην ωμότητα του κόσμου, στο οποίο ο στοχασμός του συγγραφέα ξεδιπλώνεται με απλά λόγια και σε μια πολύ καλή μετάφραση.

Η κυρία Αννα Λυδάκη είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Edgar Morin «Η Μέθοδος 6. Ηθική»

πηγή: http://www.tovima.gr/

«…ευτυχία είναι να μπορείς να είσαι κοντά στον άνθρωπο που αγαπάς, τίποτε άλλο. (Δεν χρειάζεται να τον κατακτήσεις αμέσως.)»~Ορχάν Παμούκ

Αξιοσημείωτα από το βιβλίο «Το Μουσείο της Αθωότητας» του Ορχάν Παμούκ

– Ίσως η υπέροχη εκείνη χρυσή σστιγμή, που τόσο βαθιά και ήρεμα τύλιξε όλο μου το σώμα, να κράτησε μερικά δευτερόλεπτα, όμως εμένα μου φάνηκαν ώρες, χρόνια. 26 Μαΐου 1975, Δευτέρα, κάποια στιγμή γυρω στις τρεις παρά τέταρτο, κι όπως εμείς λυτρωθήκαμε από τις ενοχές, την αμαρτία, τις τύψεις, έτσι κι ο κόσμος έμοιαζε σαν να έχει λυτρωθεί από τους νόμους της βαρύτητας και του χρόνου.

– Κοίταξε έξω μ’ ενδιαφέρον όπως μόνο τα παιδιά μπορούν να κοιτάζουν όταν βρίσκονται για πρώτη φορά σ’ ένα χώρο, σ’ ένα σπίτι, και οι νέοι άνθρωποι που μπορούν να ενδιαφέρονται για όλα και να είναι ανοιχτοί σε όλα επειδή δεν έχουν φάει ακόμη χαστούκια από τη ζωή.

– Από είκοσι χρονών είχα την αίσθηση ότι φορούσα μια αόρατη πανοπλία που με προστάτευε από κάθε είδους δυστυχία και προβλήματα. Κάτι από αυτή την αίσθηση μ’ άφηνε να καταλάβω ότι αν ασχολιόμουν με τις δυστυχίες των άλλων, η πανοπλία μου μπορεί να τρυπούσε και τότε θα γινόμουν κι εγώ δυστυχισμένος.

– Όπως βλέπεις, σήμερα δεν υποφέρω μόνο επειδή την έχασα, αλλά κι επειδή δεν της φέρθηκα τόσο καλά, όσο της άξιζε. Αγόρι μου, σε μια γυναίκα πρέπει να φέρεσαι καλά όταν πρέπει, πριν να είναι αργά.

– Καταλάβαινα πια ότι αν δεν έκανα ένα σχέδιο, αν δεν είχα ένα πρόγραμμα, δεν θα μπορούσα να συνεχίσω να ζω όπως παλιά.

Edgar Morin: Η πολυπλοκότητα μιας σκέψης

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΝΝΑΣ ΨΥΛΛΑ

H ζωή και το έργο του  Edgar Morin πάνε από κοινού. Η πορεία τους ακολουθεί την ίδια διαδρομή. «Δεν σταμάτησε ποτέ να σκέφτεται τη ζωή του και να ζει τη σκέψη του». Ο απείθαρχος φιλόσοφος και στοχαστής, θεμελίωσε το έργο του σε μια συνεχή πρόσκληση για να αλλάξει τη ζωή. Η συνεισφορά του στην αλλαγή της ζωής συνίσταται στη μη παραίτηση.

H πολυσυνθετότητα, η διεπιστημονικότητα, ο οικουμενικός ανθρωπισμός, συνιστούν κινητήριους μοχλούς της σκέψης του. Ο κοινωνιολόγος του παρόντος χρόνου γεννήθηκε στο Παρίσι στις 8 Ιουλίου του 1921, από Σεφαραδίτες Εβραίους γονείς που κατάγονται από τη Θεσσαλονίκη, τον Vidal Nahoum κα τη Luna Beressi. Στις 26 Ιουνίου του 1931, ο Edgar χάνει τη μητέρα του από  καρδιακή προσβολή. Η δική του «εσωτερική Χιροσίμα», όπως χαρακτήρισε αυτό το γεγονός, σημαδεύει την πορεία του στη ζωή. Στο έργο του Vidal et les siens (1989) αφηγείται την ιστορία της οικογένειας του και το πόσο σημάδεψε τις δικές του αναζητήσεις. H μοναξιά, ο πόνος και η εβραϊκή καταγωγή τον φέρνουν αντιμέτωπο με πολλές αντιφάσεις, που ποτέ δεν αρνιέται στη σκέψη του, και στο δικό του δρόμο, στην αναζήτηση μιας άλλης ανθρωπότητας, που τον τοποθετεί πάντα κοντά στους αποκλεισμένους, τους διαφορετικούς.

«…με μάτι ηλεκτρονικό παρατηρώντας, στήνοντας πάλι βακχικά παιχνίδια σ’ ένα πεδίο προσγειώσεως σε πάγο, σ’ ένα πεδίο απογειώσεως για τ’ άστρα, ένα παιδίο μαγικό μ’ έκπληκτα μάτια.»~Αρλέτα

Αξιοσημείωτα από το βιβλίο «ΑποΠουΠάνεΓιαΤηνΆνοιξη;» της Αρλέτα

Δεν είναι εύκολο, μα πρέπει, να μεταλλάζω τραγωδία σε κωμωδία,
το μέσα μου ουρλιαχτό μ’ ένα χαλί να κρύψω και την απελπισία μου να κάνω
ένα πολύχρωμο μπαλόνι με αστεία για το παιδί που κλαίει στη γωνία.

Ζοζέ Σαραμάγκου, Περί φωτίσεως

  

Όταν έχεις διαβάσει δυο τρία βιβλία του Σαραμάγκου, αναγνωρίζεις πια έναν τελείως δικό του, χαρακτηριστικό τρόπο, ένα ιδιαίτερο ύφος/στυλ που δεν το συναντάς σ΄ άλλον συγγραφέα. Και μόνο εξωτερικά, η ανυπαρξία παραγράφων, το ασύνδετο σχήμα ή μάλλον το πολυσύνδετο με συνεχή κόμματα, ακόμα και στους διαλόγους, ή ο μακροπερίοδος λόγος είναι στοιχεία που «φωνάζουν» ότι πρόκειται για έργο του Σαραμάγκου.

«Η δεισιδαιμονία κι η απιστία είναι κι οι δύο μορφές ανελευθερίας.»~Σ. Κίρκεγκωρ

Αξιοσημείωτα από το βιβλίο «Η έννοια της αγωνίας» του Σ. Κίρκεγκωρ

– Ο άνθρωπος λοιπόν είναι σύνθεση ψυχής και σώματος, αλλά ταυτόχρονα είναι σύνθεση προσκαιρότητας κι αιωνιότητας.

– Κάθε φορά που ένας μεγαλοφυής γεννιέται, η ύπαρξη ξαναμπαίνει σε δοκιμασία γιατί αυτός διατρέχει και ξαναζεί τη διαδρομή της ανθρωπότητας, ώσπου να ξαναβρεθεί στον εαυτό του. Να γιατί η γνώση του μεγαλοφυή για το παρελθόν ειν’ εντελώς διαφορετική άπ’ τη γνώση που προσφέρεται στις περιλήψεις της παγκόσμιας Ιστορίας.

«…πρέπει να είσαι άγιος ή να γίνω πάγος.»~Αρλέτα

Αξιοσημείωτα από το βιβλίο «ΑποΠουΠάνεΓιαΤηνΆνοιξη;» της Αρλέτα

Είμαι νερό.
Για να περπατήσεις πάνω μου

Αβικέννας – O μεγαλύτερος γιατρός μετά τον Γαληνό

Ο Αβικέννας γεννήθηκε το 980 στη Σαμαρκάνδη και ήταν ο γιος ενός Πέρση φοροσυλλέκτη. Παιδί ακόμα επέδειξε εξαιρετικές ικανότητες και, στην ηλικία των δέκα ετών, όπως λέγεται, ήταν σε θέση να απαγγέλλει ολόκληρο το Κοράνι από στήθους.

 

Οι πνευματικές του ικανότητες κίνησαν γρήγορα το ενδιαφέρον και, μετά τις σπουδές στο Ισπαχάν και την Τεχεράνη, προσελήφθη από διάφορους μουσουλμάνους ηγεμόνες, πολλές φορές με το αξίωμα του βεζίρη. Το «επάγγελμα» αυτό ήταν σχεδόν πάντα άκρως επικίνδυνο, πολλώ δε μάλλον κατά την εποχή της παρακμής και του κατακερματισμού της Αραβικής Αυτοκρατορίας.

«Για να σε επιθυμήσουν, λέει ο κοινός νους, πρέπει να έχεις το θέλγητρο του απαγορευμένου καρπού.»~Πασκάλ Μπρυκνέρ

photo by DesPin

Αξιοσημείωτα από το βιβλίο «Ποιός απ’ τους δύο επινόησε τον άλλο» του Πασκάλ Μπρυκνέρ

– «Αν θέλεις να κατακτήσεις την ομορφιά, πρέπει να δείχνεις αναίσθητος στη γοητεία της»

– Εδώ ο καθένας δεν ήταν παρά αυτό που έδειχνε, η εμφάνιση κατατρόπωνε τη ρητορική, γινόταν μια παρέλαση παγονιών. Αγνοούσε αν το εξωτερικό του συνηγορούσε υπέρ του, αν αντικατόπτριζε την πολυπλοκότητα, τη λεπτότητα της ψυχής του.