Επιθυμίες και ηδονές στην ΠΟΛΙΤΕΙΑ του Πλάτωνα: ο άνθρωπος, το λιοντάρι και το τέρας

Στο κορυφαίο έργο της παγκόσμιας φιλοσοφίας «Πολιτεία», ο Πλάτωνας δεν περιγράφει τόσο τη σωστή οργάνωση ενός κρατικού σχηματισμού, όσο τη μάχη που διεξάγεται στην ψυχή του ανθρώπου ανάμεσα στη λογική και στις επιθυμίες, μία μάχη από την οποία θα κριθεί εάν τελικά κατορθώσει να γευτεί τη μοναδική γνήσια ηδονή, αυτή του ιδανικού βίου.

του Δημήτρη Καλαντζή

Τα τρία μέρη που αποτελούν την ψυχή, κατά τον Πλάτωνα, είναι: το επιθυμητικό, το θυμοειδές και το διανοητικό.

Το επιθυμητικό μέρος της ψυχής εκφράζει τις σωματικές ή «άλογες επιθυμίες» του ανθρώπου, όπως τις ανάγκες του σώματος (πείνα, δίψα, ερωτική διάθεση κ.α.). Είναι η έδρα επιθυμιών, πολύτροπων και πολυώνυμων. Η πραγματοποίηση αυτών των επιθυμιών συνιστά ηδονή, η οποία όμως, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, είναι φαινομενική και επιφανειακή. Αν, για παράδειγμα, πεινάς και φας, έχεις απλά ικανοποιήσει την επιθυμία σου να σταματήσεις να πεινάς και τίποτα περισσότερο. Δεν μπορεί από το επιθυμητικό μέρος της ψυχής να προκύψει ουσιαστική ηδονή παρά απλή ικανοποίηση μίας σωματικής, άλογης ανάγκης.

Τι μας έμαθαν οι αρχαίοι (Δημ. Σαραντάκος) 13 – Ήταν Έλληνας διανοητής ο Πλάτων;

made by Sofoklis

Ο σημερινός τίτλος θέτει ένα ερώτημα που, οπως αναγνωρίζει και ο πατέρας μου, μπορει να ακουστεί βλάσφημο. Ας πούμε ότι τον επέλεξα για να τραβήξω την προσοχή, αντί για έναν ουδέτερο τίτλο, οπως «Πλάτων».

Πλάτων. Γεννήθηκε στην Αθήνα και ανήκε σε επιφανή αριστοκρατική αθηναϊκή οικογένεια. Πατέρας του ήταν ο Αρίστων, ο οποίος καταγόταν από το γένος του Κόδρου, και μητέρα του η Περικτιόνη, η οποία καταγόταν από το γένος του νομοθέτη Σόλωνα. Η Περικτιόνη ήταν αδελφή του Χαρμίδη και ανιψιά του Κριτία, που και οι δύο ανήκαν στους Τριάκοντα Τυράννους. Αδελφοί του Πλάτωνα ήταν ο Αδείμαντος και ο Γλαύκων. Ο ίδιος λεγόταν Αριστοκλής, αλλά αργότερα ονομάστηκε Πλάτων, γιατί είχε ευρύ στέρνο και πλατύ μέτωπο. Γνώρισε τον Σωκράτη σε ηλικία 20 ετών και έμεινε κοντά του μέχρι τον θάνατο του μεγάλου δασκάλου (399 π.Χ.). Ο άδικος θάνατος του Σωκράτη αποτέλεσε το κίνητρο που τον έσπρωξε να καταπολεμήσει τον χαρακτήρα και τις λειτουργίες της αθηναϊκής δημοκρατίας, και να προτείνει με το έργο Πολιτεία την υποκατάστασή της με άλλο πολίτευμα.

Ευτυχία κατα Πλάτωνα

Ευτυχία είναι η αίσθηση της ολοκλήρωσης, της ειρήνης και της ηρεμίας που μας γεμίζει με εσωτερική χαρά και μας επιτρέπει να απολαύσουμε τη ζωή, αν και φαίνεται να είναι ένα άπιαστο όνειρο για τους περισσότερους ανθρώπους. Ωστόσο, μια πρόσφατη έρευνα που έγινε στην Αργεντινή για το θέμα αυτό, έδωσε ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα: πάνω από το 70% των ανθρώπων που ερωτήθηκαν δήλωσαν ότι ήταν ευτυχισμένοι. Το ποσοστό αυτό είναι παρόμοιο με εκείνο που καταγράφεται στις σκανδιναβικές χώρες, ενώ στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και σε άλλα μέρη του κόσμου όπου υπάρχει ευημερία οι αριθμοί ήταν πολύ χαμηλότεροι.

Υπάρχουν δύο τρόποι αναπαραγωγής: η σωματική και η ψυχική

Ο πόθος της αναπαραγωγής είναι ένα ακόμη στοιχείο του έρωτα. Υπάρχουν δύο τρόποι αναπαραγωγής: η σωματική και η ψυχική. Οι ερωτευμένοι άνθρωποι ενώνουν τα σώματά τους για να αναπαραχθούν. Η συνουσία είναι θείο πράγμα, λέει η Διοτίμα, όμως ο ψυχικός τρόπος αναπαραγωγής είναι ανώτερος, γιατί η ψυχή γεννά σε μια άλλη άφθαρτες ιδέες και αισθήματα. Αυτοί που εγκυμονούν στην ψυχή συλλαμβάνουν μέσω της σκέψης.

4 Σπουδαίες Ιδέες του Πλάτωνα για να Φτάσουμε στην Ευδαιμονία!

Πριν 2400 χρόνια στην Αθήνα γεννήθηκε ο Πλάτωνας, ο πρώτος πραγματικός και, ίσως, σπουδαιότερος φιλόσοφος στον κόσμο! Γόνος επιφανούς και πλούσιας οικογένειας της πόλης, ο Πλάτων αφιέρωσε τη ζωή του σε ένα στόχο: Να βοηθά τους ανθρώπους να φτάσουν σε μια κατάσταση που ο ίδιος ονόμαζε Ευδαιμονία.

Ο Πλάτων συχνά συγχέεται με τον Σωκράτη. Ο Σωκράτης ήταν ένας μεγαλύτερος σε ηλικία φίλος του, που δίδαξε τον Πλάτωνα πολλά, αλλά δεν άφησε πίσω του γραπτά κείμενα. Ο Πλάτων, από την άλλη άφησε μεγάλο έργο πίσω του, 36 στο σύνολό τους Διαλόγους, εξαιρετικής τέχνης συγγράμματα με φανταστικές συζητήσεις στις οποίες ο Σωκράτης πάντα έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ανάμεσά τους «Η Πολιτεία«, «Το Συμπόσιο«, «Οι Νόμοι«, «Μένων» και «Η Απολογία«

Οι άξιοι άνθρωποι δεν επιδιώκουν την εξουσία…… (Πλάτων, Πολιτεία, Α, 347 b-d)

Σωκράτης: «Γι’ αυτόν λοιπόν, τον λόγο, είπα εγώ, οι άξιοι άνθρωποι δεν επιδιώκουν την εξουσία ούτε για τα χρήματα ούτε για τη δόξα· γιατί ούτε πληρωμένοι θέλουν να χαρακτηριστούν, εισπράττοντας φανερά μισθό για το αξίωμά τους, ούτε κλέφτες, αποκομίζοντας κρυφά κέρδος από αυτό.

Η φύση της ψυχής στον Πλάτωνα

 

1.     Τα μέρη της ψυχής (Πολιτεία 435b-444a)

 

Στον Φαίδωνα (94b κ.ε.) ο Πλάτων διδάσκει ξεκάθαρα ότι η καθεαυτή ενιαία ψυχή μπορεί να εναντιωθεί σε ότι της προβάλλει το σώμα. Τι είναι εκείνο που μπορεί να της προβάλει το σώμα; Είναι οι ερεθισμοί της επιθυμίας, του θυμού και της λύπης, με δυο λόγια τα πάθη όπως η ηδονή, η λύπη, η επιθυμία (Φαίδ. 83b6 κ.ε., όπου μερικά χειρόγραφα αναφέρουν και τον φόβον). Τα πάθη ως έλλογοι ερεθισμοί στον άνθρωπο προέρχονται από το σώμα, σε καμιά περίπτωση από την ψυχή.

Οι Μύθοι του Γύγη και του Ηρός του Πλάτωνος, αποσυμβολισμός

Ο Μύθος του Γύγη

 

«Ήταν λένε o Γύγης βοσκός,  και δούλευε στον άρχοντα, τότε, της Λυδίας, όταν ύστερα από μια μεγάλη νεροποντή και σεισμό ράγισε κάπου το έδαφος και άνοιξε ένα βαθύ ρήγμα στον τόπο που έβοσκε το κοπάδι του. Σάστισε σαν το είδε, κατεβαίνει, και κοντά στα άλλα περίεργα βλέπει εκεί, όπως λέει ο μύθος, ένα χάλκινο άλογο, κούφιο από μέσα, που είχε κάτι μικρές θυρίδες· σκύβοντας στο εσωτερικό του βλέπει μέσα έναν νεκρό με κορμί, έτσι έδειχνε, μεγαλύτερο από ανθρώπινο που δεν είχε απάνω του τίποτε άλλο παρά μόνο φορούσε στο χέρι του ένα χρυσό δαχτυλίδι, που ο βοσκός του το βγάζει κι ανεβαίνει επάνω.