Η φυσίωση, η εντροπία, η εξοικείωση και η Ανθρωπία

photo by DesPin

5.1.5 Η φυσίωση, η εντροπία, η εξοικείωση και η Ανθρωπία

Φυσίωση και εντροπία

Ο άνθρωπος πλάστηκε από τον δημιουργό του ως ˝ψυχοπνευματικό σώμα˝, προορισμένος να ζήσει και να δημιουργήσει ˝καθ’ ομοίωσιν του˝ μέσα στον παράδεισο, τον περιφραγμένο-ασφαλή κήπο, που εμπεριείχε όλα τα όντα. (Παράδεισος: Πρόκειται για λέξη Περσική που στην Ελληνική την αναφέρει πρώτος ο Ξενοφών στην Ανάβαση, από την ίδια δε πηγή-Περσία-πιστεύεται ότι την έλαβε και η Εβραϊκή. Εμείς-παρά την υπάρχουσα άποψη περί του αντιθέτου-δεχόμαστε ως κύρια πηγή την Σανσκριτική, (paradeşa) με την έννοια της ξένης (παράξενης) χώρας, όπως κατέστη για τον άνθρωπο, μετά την έξοδό του από αυτόν, και διαρκώς νοσταλγούμενο, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω).

Εντός λοιπόν του παραδείσου της τρυφής, έρχεται η ώρα κατά την οποία ο άνθρωπος-Αδάμ και Εύα-, φυσιούται, φουσκώνει σαν διάνος, υπερηφανεύεται-όπως ο Ανταίος των εξήντα πήχεων ύψους- και δεν θέλει πολύ, κατόπιν δε και προτροπής του Σατανά, πρώτα η Εύα και μετά ο Αδάμ, να θελήσουν να γίνουν Θεοί. Αλλά όπως με κάθε φούσκα, έρχεται η στιγμή που σπάει, όπως αυτή του χρηματιστηρίου και του Ανταίου, που τον φούσκωνε η μάνα Γη όσο ήταν σε επαφή μαζί της, αλλά που έσκασε αμέσως, μόλις ο Ηρακλής απέκοψε αυτή την επαφή· και τότε δίνει την θέση της στην εντροπία, τη ντροπή.

Εδώ όμως προτείνω να ανοίξουμε μια μεγάλη παρένθεση, γιατί αξίζει να ασχοληθούμε με τον όρο εντροπία, που τον χρησιμοποιούν τόσες επιστήμες, αν κι εμάς μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ψυχολογία, η οποία κάθε άλλο παρά ˝άσχετη˝ είναι με τις υπόλοιπες (μαθηματικά, φυσική, κυβερνητική). Η φυσική διαπίστωσε ότι σε κάθε μετατροπή ενέργειας, ένα μέρος της χάνεται αναγκαστικά ως θερμότητα, η οποία διασκορπίζεται στο σύμπαν, και δεν μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί. Το μέτρο του βαθμιαίου εκφυλισμού της ενέργειας σε κατάσταση αχρηστίας, με την μορφή της ισόρροπης κατανομής της θερμότητας στο σύμπαν ονομάσθηκε από τον R.E. Clausius (1885), εντροπία. (Αγγλ. entropy, Γαλλ. entropie). Η αύξηση της εντροπίας-ο συνεχής δηλαδή διασκορπισμός της θερμότητος και της τάξεως των μορίων-, είναι ένα αυτοκαταστροφικό φαινόμενο και έχει κοσμικές συνέπειες. Έχω τη γνώμη, ότι ο Clausius έκανε χρήση της Ελληνικής λέξεως ˝εντροπία˝ και ˝εντροπή˝, που σημαίνει: ˝το στρέφεσθαι προς τινά˝, γνωρίζοντας μάλιστα το βαθύ ψυχολογικό και υψηλό φιλοσοφικό, εννοιολογικό της περιεχόμενο. Πριν όμως αρχίσω να σας λέω πως κατανοώ την εντροπία, θέλω πρώτα να σας μιλήσω για τις αντιρρήσεις μου σε ότι αφορά την καθιερωμένη σχετική ορολογία.

Μεταγενέστερα από την σήμανση του φαινομένου της εντροπίας, το αντίθετο φαινόμενο το ονόμασαν ˝negentropy˝ δηλαδή ˝αρνητική εντροπία˝, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι τώρα πλέον δεν μπορούσε να υπάρχει, ˝σκέτη εντροπία˝, αφού αυτή έπρεπε να εννοείται ως ˝θετική εντροπία˝. Ένα παραδειγματάκι για να σας δώσω να καταλάβετε ότι πρόκειται για δύο διαφορετικά μεγέθη και η ˝αρνητική εντροπία˝, δεν είναι άρνηση της ˝εντροπίας˝. Η άρνηση του -3, δεν είναι το 3 αλλά το 0. Ούτε το ˝μαύρο˝ αποτελεί την άρνηση του ˝άσπρου˝, διότι στο σκοτάδι δεν βλέπουμε ούτε το ένα, ούτε το άλλο και φυσικά το κάθε υλικό παραμένει διαφορετικό, αφού το ένα έχει την ιδιότητα να απορροφά την ακτινοβολία, ενώ το άλλο να την αντανακλά. Η ιδιότητα αυτή είναι εγγενής του υλικού, ανεξάρτητη από το φώς. Άρα λοιπόν, πρόκειται για τους πόλους ενός διπόλου κι όταν ονομάσουμε τον ένα αρνητικό, είμαστε υποχρεωμένοι, να ονομάσουμε τον άλλο θετικό. Να γιατί λέω ότι ο όρος ˝αρνητική εντροπία˝ αποτελεί λάθος και πρέπει να αλλάξει. Προσωπικά προτείνω την λέξη-όρο ˝ανωτροπία˝ (uptropy), ή για ευφωνία και πληρέστερη σήμανση, το ˝ανθρωπία˝ και στη συνέχεια θα δείτε το γιατί.

Ας σας πω όμως ακόμη, ότι η έννοια της εντροπίας, βρίσκει εφαρμογή και στη θεωρία των πληροφοριών (γνωσιονομία)· και να πως την κατανοώ. Όσο περισσότερες είναι οι δυνατές απαντήσεις σε ένα και το αυτό ερέθισμα, τόσο η εντροπία της ιεραρχίας των απαντήσεων αυξάνεται. Ιδανικό επικοινωνιακό σύστημα, θα ήταν εκείνο το οποίο για κάθε ερέθισμα, θα είχε μία και μόνη απάντηση και την ποιοτική του εξέλιξη, θα την καθόριζε ο πλούτος της συλλήψεως των ερεθισμάτων και συνεπώς, της αυξήσεως των μοναδικών απαντήσεων. Η ποιότητα δηλαδή θα γινόταν υψηλότερη μέσα από την αύξηση των μοναδικών απαντήσεων, με την προϋπόθεση βέβαια, υψηλού ποιοτικού καθορισμού του ερεθίσματος-σήματος. (Αύξηση διακριτικής ικανότητας και ακρίβεια σημάνσεως).

Πιο συγκεκριμένα σε ότι αφορά τον τομέα της γλώσσας, να είχαμε γλωσσικό πλούτο, όχι όμως των πολλών λέξεων για την ίδια έννοια, αλλά πλούτο προερχόμενο από μοναδικές (ιδιαίτερες) λέξεις, υψηλής ποιοτικής σημάνσεως, ακόμη και για τις αποχρώσεις της ίδιας έννοιας. Τότε θα φαινόταν ο πραγματικός πλούτος της γλώσσας και των εννοιών.

Σήμερα ονομάζουμε πλούσια τη γλώσσα η οποία διαθέτει πολλές λέξεις για να περιγράψει μία έννοια. Αυτό όμως αποδεικνύει μικρό εύρος και χαμηλή ένταση του ενεργειακού φορτίου των λέξεων.

Θυμηθείτε ότι ˝το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν˝. Εις τι όμως συνίσταται η σοφία του; Στο ότι γίνεται επιλογή λέξεων μεγάλου εύρους και εντάσεως ενεργειακού φορτίου-πληρότητα πληροφορίας-(αναγκάζομαι να περιττολογήσω, από τον φόβο ότι ίσως κάποιος δεν γνωρίζει ότι η έννοια πληροφορία, εμπεριέχει την έννοια της πληρότητος), έτσι που να μη χρειάζονται πολλές λέξεις.

Θα σας αναφέρω κι ένα σχετικό παράδειγμα-καθημερινό-, που αυτοί οι οποίοι είναι σε θέση να καταλάβουν, θα δουν και τις επιπτώσεις του στη δημόσια διοίκηση.

Ακούμε συχνά τη φράση ˝ουδείς αναντικατάστατος˝. Πρόκειται ακριβώς για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο άνθρωπος προσπαθεί-λόγω της μηχανικότητάς του-, να διορθώσει ένα λάθος του, κάνοντας ένα άλλο λάθος, με αποτέλεσμα να έχουμε δύο λάθη.

Το πρόβλημα βρίσκεται σε αυτόν ο οποίος έκανε την πρώτη επιλογή και τοποθέτηση. Δεν είδε τον ˝οργανισμό˝ ως κάτι ενιαίο σαν ένα ˝πάζλ˝, από το οποίο έλλειπε ένα κομμάτι και μόνον ένα ταίριαζε στη θέση αυτή, οπότε αν το ανακάλυπτε μετά από προσεκτική και συνειδητή έρευνα, φυσικά θα του ήταν ˝αναντικατάστατο˝, αλλά τι έγινε; Συνήθως γίνεται ένας πρόχειρος-πλημμελής καθορισμός προσόντων-από έλλειψη πληροφοριών-, οπότε ο τοποθετούμενος, εξ αρχής τοποθετείται ως ˝μη αναντικατάστατος˝ . (Ευχερώς αντικαθιστάμενος).

Νομίζω ότι διακρίνετε την ειρωνεία! Επιλέγουν ˝αντικαταστάσιμους˝, για να αποφανθούν κατόπιν ˝ουδείς αναντικατάστατος˝. Απλοϊκότερα: Δεν γνωρίζουμε τι θέλουμε και τι θα έπρεπε να αναζητούμε, ή δεν μας ενδιαφέρει. Θα με ρωτήσετε βέβαια: αλλά οι άνθρωποι δεν είναι αιώνιοι· τι θα γίνεται λοιπόν με αυτούς που φεύγουν;

Η απάντηση είναι απλή και την δίνω με ένα παράδειγμα, που αν έχετε μία κάποια ηλικία θα το καταλάβετε πολύ καλά.

Πριν μερικές δεκαετίες, τα πουκάμισα που αγοράζαμε συνοδευόταν κι από έναν δεύτερο ˝γιακά˝, διότι είναι το μέρος το οποίο φθείρετε πιο γρήγορα. Δεν βάζαμε έναν οποιονδήποτε ˝γιακά˝ αλλά αυτόν ο οποίος είχε τις ίδιες προδιαγραφές.

Λοιπόν και βέβαια αλλάζουν οι άνθρωποι, αλλά για όσο καιρό υπάρχουν, πρέπει να τους θεωρούμε και να είναι αναντικατάστατοι. Παράλληλα βέβαια, θα πρέπει έγκαιρα να ετοιμάζουμε τους αντικαταστάτες, οι οποίοι την τελική άσκησή τους, θα πρέπει να την κάνουν κοντά στον προηγούμενο ˝αναντικατάστατο˝.

Προτείνω όπως βλέπετε μία-κυρίως-δημόσια διοίκηση, μακρυά από σκοπιμότητες και συμφέροντα, για την οργάνωση της οποίας απαιτούνται φαντασία, γνώση και μόχθος πολύς. Κι εδώ είναι το πρόβλημα, διότι όπως και αλλού λέω, η μηχανική ζωή, μας ωθεί στην οκνηρία οπότε απαιτείται σοβαρή παιδεία ώστε να κατορθώσουμε όχι μόνο να μη μας φοβίζει ο κόπος, αλλά να μας ελκύει. Για να συνδεθώ με τα προηγούμενα κλείνοντας την παρένθεση, λέω ότι ο συνειδητός κόπος είναι ο μόνος τρόπος μειώσεως της εντροπίας, διότι αυτός, με τα διάφορα επίπεδά του, καθορίζει τα επίπεδα της ανωτροπίας (ανθρωπίας).

Ο Αδάμ και η Εύα που προανέφερα, μετά τη διάπραξη του αμαρτήματος της ανυπακοής υπέστησαν ˝εντροπή-εντροπία˝ δηλαδή ˝φθορά-θάνατο˝. Στη γλώσσα της Ψυχολογίας, η εντροπία (εντροπή), συσχετίζεται με την ˝περιστολή του Εγώ˝ εξαιτίας απώλειας ψυχικής ενέργειας (τρέπομαι προς τον εαυτό). Το υπερτιμημένο Εγώ, αναγκάζεται να περισταλεί. Η υπερηφάνεια και η αλαζονεία ˝εντρέπονται˝, περιστέλλονται, συμμαζεύονται ˝επί τα εντός˝.

Η ˝γύμνια˝ δεν είναι σωματική, είναι ψυχική. Πρόκειται για απώλεια ψυχικής ενέργειας (εντροπία). Προσέξατε όταν κάποιος χάνει ψυχική ενέργεια, πως ˝μαζεύεται˝, ˝κουλουριάζεται˝. ˝κρυώνει˝, ˝τρέμει˝; Μπορεί το περιβάλλον να είναι ζεστό αλλά εκείνος κρυώνει.

Υπάρχει μία άποψη, η οποία λέει, ότι οι πρωτόπλαστοι ήσαν μεν υλικοί, αλλά χωρίς το γνωστό σαρκικό σώμα (Γρηγ. ο Νύσσης) κι ότι απέκτησαν τη σάρκα κατά την έξωσή τους από τον Παράδεισο, όταν ο Θεός ˝εποίησεν χιτώνας δερματίνους και ενέδυσεν αυτούς˝ (Γεν. Γ’, 21), για να τους προφυλάξει-λέω-από την έντονη ˝εντροπία˝ της ψυχής-αποτέλεσμα της πράξεως της παρακοής-, κάτω πλέον από τις συνθήκες του ˝βίου˝. (Διότι οι άνθρωποι προ της πτώσεως, ήσαν μεν ζώσες υπάρξεις, αλλά όχι έμβιες, όπως γνωρίζουμε και ορίζουμε τον βίο. Και για να γίνει πιο κατανοητό: Ο τελειωμένος άνθρωπος, μετά τον θάνατο του σώματός του, δεν έχει ˝βίο˝, αλλά οπωσδήποτε έχει ˝Ζωή˝. Με άλλα λόγια, ο βίος αποτελεί μία μικρή παρένθεση της Ζωής. Την εντροπία της ψυχής ίσως την κατανοήσετε καλύτερα, συσχετίζοντάς την με την εντροπία του σώματος η οποία μας αναγκάζει στην τροποποίηση της ενδυμασίας μας κατά τις διάφορες εποχές του έτους (ψυχολογικά βέβαια, ντυνόμαστε για να μην (ε)ντρεπόμαστε).

Το μεγάλο μυστικό είναι, ότι πράγματι είναι δυνατό να σταματήσει η εντροπία της ψυχής-και μάλιστα τότε να επιβραδυνθεί σημαντικά και η εντροπία του σώματος-, εάν γίνει αντικατάστασή της από την ανθρωπία (ανωτροπία, την κακώς λεγόμενη-όπως είπα-αρνητική εντροπία) κι έτσι η ψυχή να γίνει αθάνατη.

Διαφωνώ ριζικά με τους φυσικούς οι οποίοι δέχονται ότι γενικά τα έμβια όντα εμφανίζουν ˝αρνητική εντροπία˝, δηλαδή αύξηση της τάξεως των μορίων τους κατά τη διάρκεια του βίου τους.

Παρατηρείται ενός βαθμού ανάσχεση της εντροπίας της υλικής υποστάσεως διαφόρων οργάνων-με αντικατάσταση από νέο, του κυττάρου που πεθαίνει-, αλλά αφενός πρόκειται για μερικό της υπάρξεως φαινόμενο, αφετέρου αν παρατηρήσουμε το βασικότερο όλων όργανο, τον εγκέφαλο, βλέπουμε ότι τα κύτταρά του, δεν ανανεώνονται καθ’ όλη την διάρκεια του βίου και φυσικά παρατηρείται συνεχής γήρανσή τους (εντροπία). Δεν γνωρίζω αν μπορείτε να φαντασθείτε τι θα γινόταν, αν και τα κύτταρα αυτού του οργάνου εμφάνιζαν γρήγορη γήρανση (μεγάλη εντροπία), θάνατο και αναγέννηση. Ο άνθρωπος του σήμερα δεν θα είχε καμμία γνώση και ανάμνηση του χθεσινού εαυτού του.

Βέβαια παρατηρείται ˝αρνητική εντροπία˝ στα έμβια όντα, αλλά αυτή έχει να κάνει με τη συμπεριφορά τους, διαπιστώνεται δε ως ωρίμανση της προσωπικότητος, ανέβασμα δηλαδή σε ένα επίπεδο μεγαλύτερης τάξεως. Αυτή όμως η διεργασία είναι αυτόματη-μηχανιστική και δεν οδηγεί πιο πέρα από μία σχετικά ευνοϊκότερη κοινωνική διαβίωση. Αυτό όμως που πιστεύω ότι μπορεί να επιτύχει ο άνθρωπος, είναι η ενσυνείδητη και πλήρης ευταξία της ψυχής, δια της ανωτροπίας-ανθρωπίας-, η οποία και θα την οδηγήσει και στην αθανασία. Τούτο είναι αποκλειστικό γνώρισμα του ανθρώπου, ενυπάρχον όμως ˝εν δυνάμει˝ και όχι ως δύναμη.

Για να εκδηλωθεί ως δύναμη, θα πρέπει η ψυχή να καταληφθεί από Έρωτα, δηλαδή την ˝επιθυμία˝ της Αρετής, την ενσυνείδητη Ελευθερία (αφοβία) και τέλος το ˝καθ’ ομοίωσιν˝ της Αγάπης (Θεού) που αποτελεί και την μοναδική Δύναμη η οποία μπορεί να επιφέρει την τελείωση της ανωτροπίας-ανθρωπίας, δηλαδή την πλήρη ευταξία της Ψυχής, τη σωτηρία, την αθανασία της.

Εξοικείωση

Εξοικείωση, ως λέξη σημαίνει τη συμμόρφωση, τη συνταύτιση αλλά ως επιστημονικός όρος, την προσαρμογή, τον εθισμό (τη συνήθεια). Αναφέρεται κυρίως στην περιγραφή της λειτουργίας των αισθητηρίων οργάνων σε σχέση με το σώμα μας, αλλά ιδιαίτερη σημασία έχει για εμάς, ως ψυχική λειτουργία-φαινόμενο.

Η ενεργοποίηση των υποδοχέων των ερεθισμάτων στα αισθητήρια όργανα των έμβιων όντων, αποτελεί την αρχική βαθμίδα για την γένεση του φαινομένου της αισθήσεως, η οποία επίσης αποτελεί την ˝πρώτη ύλη˝, με την οποία ο νους θα συγκροτήσει τη γνώση για τον εξωτερικό και εσωτερικό κόσμο του οργανισμού.

Ο άνθρωπος χρησιμοποίησε την νοημοσύνη του για να ξεπεράσει τις αδυναμίες των αισθητηρίων του και να αναγνωρίζει ερεθίσματα υποουδικά ή υπερουδικά των αισθητηρίων του.

Έτσι, ενώ η όραση του δεν συλλαμβάνει φωτεινό ερέθισμα με μήκος κύματος μικρότερο των 330 ή μεγαλύτερο των 900 mμ, απέκτησε ακριβή γνώση γύρω από τις υπεριώδεις, τις υπέρυθρες, τις Röntgen, τις κοσμικές ακτίνες, αλλά και τα ραδιοφωνικά κύματα. Πιο απλά, εκεί που η όσφρυσή του δεν επαρκεί, χρησιμοποιεί την όσφρυση του σκύλου.

Ακόμη παρατηρούμε ότι εκεί που ένα αισθητήριό μας ανεπαρκεί, αντισταθμίζεται με την εκγύμναση άλλου.

Έτσι, η όραση αναπληρώνει τις διαταραχές ισορροπίας του σώματος, όπως κι αυτές των κωφάλαλων, αλλά και η αφή αυτές των τυφλών.

Όταν η όρασή μας εξοικειωθεί με το φώς της ημέρας, δεν είναι σε θέση να διακρίνει τα αστέρια και τη σελήνη, που όμως υπάρχουν στον ουρανό. Επίσης όταν από το δυνατό φώς της ημέρας περάσουμε σε σκοτεινό χώρο, δεν βλέπουμε απολύτως τίποτε, μέχρι να εξοικειωθεί η όρασή μας με το σκοτάδι. Ο ρυθμός αντιδράσεως-εκπομπής ενός υποδοχέα αισθητηρίου οργάνου, ελαττώνεται συνεχώς, όσο το ερέθισμα συνεχίζεται σταθερά.

Αυτό λοιπόν το φαινόμενο ονομάστηκε εξοικείωση και επέρχεται τόσο γρηγορότερα, όσο πιο ισχυρό και επαναλαμβανόμενο είναι το ερέθισμα.

Παρακαλώ, ας μην ξεχνάμε τον παραπάνω ορισμό για την εξοικείωση, γιατί θα μας βοηθήσει ιδιαίτερα, να κατανοήσουμε το πώς και που ισχύει στην ψυχική λειτουργία.

Αν προσέξατε, στα παραδείγματα που αναφέραμε για την εξοικείωση των αισθητηρίων μας, παρατηρούμε συνύπαρξη ενός ˝πλεονεκτήματος˝ με ένα ˝μειονέκτημα˝. Η προσαρμογή του ματιού μας στο φώς, το προστατεύει από βλάβη του, αλλά χάνει την ικανότητα διάκρισης λιγότερο φωτισμένων αντικειμένων.

Πριν προσαρμοστούμε στο σκοτάδι, είμαστε τυφλοί, αλλά με την προσαρμογή, διακρίνουμε και την ελάχιστη χαραμάδα φωτός. Η έννοια της εξοικείωσης στη δική μας σκέψη, ταυτίζεται με αυτές της ισορροπίας και του κορεσμού, που ισχύουν τόσο στα ανόργανα φυσικοχημικά και οργανικά συστήματα, όσο και στη φυσική και ψυχική συμπεριφορά των ζώων και του ανθρώπου. Η ζωή ταυτίζεται με την κίνηση και η κίνηση με τη ζωή, ενώ ο θάνατος με την ακινησία. Στην ιατρική χρησιμοποιούμε τον όρο ˝ζωτικά σημεία˝, τα οποία αν προσέξουμε καλύτερα, διαπιστώνουμε ότι το καθένα τους είναι αποτέλεσμα κίνησης.

α) Ο σφυγμός δεν σημαίνει μόνο την κίνηση του αίματος, αλλά κυρίως την συστολο-διαστολική κίνηση της καρδιάς και των αρτηριών.

β) Το θάμπωμα του καθρέφτη τον οποίο τοποθετούμε μπροστά στη μύτη και το στόμα, σημαίνει την κίνηση των πνευμόνων, οι οποίοι εξωθούν τον υγρό-ζεστό αέρα.

γ) Τέλος το αντανακλαστικό της κόρης του ματιού στο φώς αποκαλύπτει την κίνηση συσπάσεως του μυός της.

Κάθε ζωτικό σημείο λοιπόν είναι αποτέλεσμα κίνησης, σημάδι ζωής, ενώ κάθε απουσία του, ακινησίας-θανάτου. Άρα, σημείο = κίνηση και σημειολογία = κινησιολογία. Μας ταιριάζει εδώ πολύ η διάκριση στη λογική του Αριστοτέλη, ο οποίος ως σημείο θεωρεί το πιθανό επιχείρημα για απόδειξη συμπεράσματος, ενώ ως τεκμήριο, το βέβαιο αποδεικτικό επιχείρημα.

Νομίζουμε ότι η κινησιολογία, όπως εμείς τη θεωρούμε, θα μπορούσε να έχει ισχύ τεκμηρίου. Διότι το σημείο βιωμένο από τον παρατηρητή-γιατρό ως κίνηση, αναπτύσσει εντός του τη συγ-κίνηση. Με την προϋπόθεση συνειδητότητας, μπορεί ο θεραπευτής να εκφράσει τη συγκίνησή του όχι μόνο λεκτικά, αλλά και κινητικά, ώστε να προκαλέσει την επιθυμητή θεραπευτική συγκίνηση στον ασθενή του. Νομίζουμε ότι αυτό προτείνει-αλλά κυρίως σε λεκτικό επίπεδο-ο Yalom, όταν μιλάει για την αποκάλυψη του ψυχοθεραπευτή ως τρόπο πρόκλησης αποκάλυψης του θεραπευομένου, καθώς επίσης κι αυτός που λέγεται ότι έχει διαίσθηση, δεν είναι άλλος από αυτόν που, εκτός από τα σημεία, παρατηρεί και τα αίτιά τους, δηλαδή τις κινήσεις, τις ερμηνεύει, συγκινείται και όταν χρειάζεται, τις χρησιμοποιεί. Με απλά λόγια, αντιλαμβανόμαστε καλύτερα μια γαμήλια τελετή βιντεοσκοπικά, απ’ ότι με τις αναμνηστικές φωτογραφίες.

Η ιατρική επιστήμη ως νευρολογία-νευροφυσιολογία, μελέτησε σε βάθος και πλάτος τη λειτουργία του εγκεφάλου, ως μέσο συλλογής και απαρτίωσης των αισθητηριακών πληροφοριών κατά τη λειτουργία της αντίληψης. (Σαν φωτογραφική, μαγνητοφωνική κλπ. συσκευή).

Νομίζουμε όμως, ότι δεν ασχοληθήκαμε όσο θα έπρεπε με τη λειτουργία του εγκεφάλου σαν ″ραντάρ″ μετά από ψυχικές ώσεις.

Ότι δηλαδή ο εγκέφαλος εκπέμπει πρώτα σήμα προς το περιβάλλον και λαμβάνει κατόπιν εξ αντανακλάσεως ανάλογη πληροφόρηση. Βέβαια η ψυχιατρική στους μηχανισμούς άμυνας του εγώ, αναφέρει τον μηχανισμό προβολής, λέγοντας ότι λειτουργεί στους ψυχωσικούς ασθενείς και ιδιαίτερα στους παρανοϊκούς και ότι γίνεται σποραδική χρήση της στην καθημερινή ζωή.

Εμείς λέμε ότι ως προβλητική ταυτοποίηση, χρησιμοποιείται σε μέγιστο βαθμό στην καθημερινότητα.

Η προτεινόμενη από εμάς διερεύνηση της λειτουργίας του εγκεφάλου σαν ραντάρ, θα μας βοηθήσει περισσότερο στην αντίληψη και ερμηνεία των συγ-κινήσεων και της εν γένει συμπεριφοράς μας, αλλά και στην ψυχοθεραπευτική σχέση.

Ας δώσουμε όμως μερικά παραδείγματα που θα βοηθήσουν στην κατανόηση και διάκριση της έννοιας του σημείου, της κίνησης, της συγκίνησης και της προβλητικής λειτουργίας. Το απλούστερο παράδειγμα είναι αυτό κατά το οποίο αντιληφθήκαμε ότι μας έπεσε κάτι από την τσέπη, αλλά μη γνωρίζοντας τι ήταν, μη έχοντας την εικόνα του, δυσκολευόμαστε να το βρούμε, αλλά και κάποιος που θέλει να μας βοηθήσει και μας ρωτήσει τι ψάχνουμε, δεν θα μπορεί, αφού δεν είμαστε σε θέση να του πούμε τι ψάχνουμε. Κι ένα πιο σύνθετο παράδειγμα: οδηγώ βραδυνή ώρα και από ένα ύψωμα του δρόμου, βλέπω κάτω τη λεωφόρο μποτιλιαρισμένη (σημείο) και η πρώτη αντίδραση = ωχ! θ’ αργήσω να φθάσω (δυσάρεστη συγκίνηση). Την επόμενη στιγμή εκπέμπω τη γνώση μου προς το γεγονός-σημείο και παρατηρώ ότι τα πολλά φώτα είναι κυρίως τα λευκά και ελάχιστα τα κόκκινα, (καλύτερη αντίληψη της κίνησης). Ανακούφιση! Γιατί η δική μου λωρίδα δεν είναι μποτιλιαρισμένη, άρα δεν θα καθυστερήσω (ευχάριστη συγκίνηση).

Οι συγκινήσεις παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο στο μηχανισμό της προβλητικής ταυτοποίησης, ώστε να μη βλέπουμε αυτό που υπάρχει εάν δεν μας αρέσει και να βλέπουμε αυτό που δεν υπάρχει, επειδή το επιθυμούμε, σε βαθμό βέβαια ανάλογο με την αυτογνωσία μας.

Να λοιπόν και πάλι, γιατί το ζητούμενο είναι ο άνθρωπος να αποκτήσει ορθή αντικειμενική αντίληψη μέσα από την διεργασία του ″γνώθι σαυτόν″, δηλαδή την επίγνωση της αλληλεπιδράσεως κατά τη λειτουργία της ψυχοσωματικής υπάρξεώς μας∙ και η εξοικείωση είναι ένας πολύ σημαντικός τομέας που πρέπει να φωτιστεί.

Στην αρχή μιας σχέσεως, διαπιστώνουμε αμηχανία (σημείο) η οποία αποτελεί δυσάρεστη κατάσταση, την οποία προσπαθούμε να ξεπεράσουμε χρησιμοποιώντας συμπεριφορές (κινήσεις και συγκινήσεις) προκειμένου όπως λέμε χαρακτηριστικά ˝να γίνει προθέρμανση˝ ώστε ˝να σπάσει ο πάγος˝. Αυτή η προθέρμανση και το σπάσιμο του πάγου, οδηγούν και επιφέρουν την εξοικείωση. Με θλίψη όμως διαπιστώνουμε, ότι κάθε μέρα της εξοικειωμένης ζωής, απομακρύνει το πέπλο της μαγείας, προσγειώνει το παραμύθι στην πεζή πραγματικότητα. Γι’ αυτό έχουμε φθάσει να ακούμε τα συνθηματικά σε τραγούδια-ποιήματα κλπ. ˝πες μου πως μ’ αγαπάς κι ας είναι ψέμμα˝, ˝μη μου γκρεμίζεις τα όνειρα˝, ˝άσε με να ζω στο παραμύθι˝. Είναι λοιπόν σκληρή η απομυθοποίηση. Όπως θα δούμε όμως, σ’ αυτές τις περιπτώσεις, δεν θέλουμε την απομυθοποίηση, για να έχουμε ένα χώρο καταφυγής, δραπετεύοντας από την πραγματικότητα. Το ζητούμενο όμως της ωριμότητας, δεν είναι αυτή η λιποταξία, αλλά η απομυθοποίηση η οποία ανοίγει το δρόμο, στο να κάνουμε την πεζή ζωή, παραμυθένια, γιατί όπως θα δούμε παρακάτω, το μπορούμε.

Τώρα καταλαβαίνουμε καλύτερα, αυτό που στην αρχή είπα, ότι εξοικείωση σημαίνει προσαρμογή, εθισμό-συνήθεια και την ταύτισα με την ισορροπία και τον κορεσμό, ο οποίος όμως έχει δύο ψυχολογικές όψεις-επιπτώσεις: αυτή της ισορροπίας-ικανοποίησης (π.χ. στο φαγητό), αλλά και του δυσάρεστου συναισθήματος, ότι μία απόλαυση έλαβε τέλος. (Θυμηθείτε σε ποια συμπεριφορά οδήγησε τον Λούκουλλο και την παρέα του αυτή η αίσθηση του κορεσμού).

Επίσης μπορούμε καλύτερα να καταλάβουμε το φαινόμενο των ποικίλων ˝εξαρτήσεων˝ από ουσίες.

Όλοι γνωρίζουμε, ότι οφείλεται στην εξοικείωση με τη δόση, ώστε για να επέλθει ο κορεσμός-το ποθούμενο αποτέλεσμα-πρέπει συνεχώς να αυξάνεται. Εδώ επίσης παρατηρούμε και το φαινόμενο της ποικιλίας, το οποίο βέβαια δεν ισχύει μόνο για τις λεγόμενες ναρκωτικές ουσίες, αλλά για όλες-όπως αυτές της διατροφής μας-, ακόμη και τις ενδυματολογικές μας προτιμήσεις και ανάγκες, ιδιαίτερα όμως-και αυτό είναι εδώ το πιο σημαντικό για εμάς-το φαινόμενο της ανάγκης για συνεχή αύξηση της ποσότητας και τη χρήση των διαφορετικών ποιοτήτων (ποικιλία), ως καθοριστικών παραγόντων, στη λειτουργία των διαπροσωπικών σχέσεων μας. Ποιος αλήθεια είναι αυτός, που από το ˝αγαπημένο˝ του φαγητό, δεν θα μπει στον πειρασμό να ζητήσει δεύτερη μερίδα (over dose) και ποιος είναι αυτός, που μπροστά σε έναν ˝μπουφέ˝, δεν θα θελήσει να δοκιμάσει όσο γίνεται περισσότερα.

Ποιος όμως θα μπορούσε να τρώει συνεχώς το αγαπημένο του φαγητό, να φοράει μόνο το διαλεχτό του ρούχο και να συναναστρέφεται πάντα τα ίδια πρόσωπα και πράγματα, με το ίδιο θεματολόγιο και τρόπο επικοινωνίας;

Μη σας φανεί λοιπόν παράξενο, ότι αυτή την εγγενή αδυναμία του ανθρώπου, για υπέρβαση των ορίων σε δόση και σε ένταση και τη χρήση όλο και μεγαλύτερου φάσματος ποικιλιών, την ταυτίζω με την έννοια του βραχμανισμού, που αποδίδεται με τη σανσκριτική λέξη ˝κάρμα˝, η οποία σημαίνει την πράξη και τις συνέπειές της και ως διαχρονική και ανθρώπινη συμπεριφορά, εντάχθηκε στο πεπρωμένο, ως αποτέλεσμα πράξεων που έγιναν σε προηγούμενες ζωές.

Φυσικά όπως θα δούμε, δεν είναι αναγκαία καταφυγή στην αόριστη έννοια του πεπρωμένου, για να εξηγήσουμε αυτήν την πανανθρώπινη και αιώνια συμπεριφορά που τον εγκλωβίζει ˝στο γύρο του θανάτου˝, περιστρεφόμενο στο φαύλο κύκλο των παθών, της εξάρτησης, της εξοικείωσης που εξαναγκάζει μέσα από την υπέρβαση των ορίων των ποσοτήτων και της ποικιλίας των ποιοτήτων, στη νέα περιφορά του κύκλου (κάρμα), για το σπάσιμο του οποίου, δεν νομίζουμε ότι προσφέρονται πολλές ζωές, αλλά μία και μοναδική.

Πως θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτό;

Εάν μέσα από τη γνώση του εαυτού και των άλλων, αντί μετά την οποιαδήποτε εξοικείωση στις σχέσεις μας-που είναι αναπόφευκτη-να καταφύγουμε σε μια νέα σχέση, -με την οποία θα ξαναμπούμε στον ίδιο φαύλο κύκλο-, να γίνουμε ικανοί ώστε η εξοικείωση όχι μόνο να μην εμποδίσει, αλλά να γίνει αφετηρία-εφαλτήριο για νέες εξερευνήσεις στο φάσμα των ποσοτήτων και ποιοτήτων των υπάρξεών μας και της σχέσης μας, τύπου ερωτικού-δημιουργικού και όχι εμπαθούς. Αυτή η διεργασία, αυτή η πορεία είναι που οδηγεί στην ανω-τροπία, στην ανθρωπία.

Ανθρωπία

Λένε οι ετυμολογικοί λεξικογράφοι ότι το λήμμα (λέξη) άνθρωπος προέρχεται από το ανήρ + ώψ, δηλαδή αυτός που έχει όψη ανδρός. Άλλοι από το άνω + θρώσκω (αναθρώσκω) δηλαδή αναπηδώ ή με τη φράση άνω θρώσκειν, ορμώ προς τα πάνω, την οποία ο Μπαμπινιώτης χαρακτηρίζει αστήρικτη φωνολογικά και παρετυμολογική. Το ίδιο όμως πιστεύουμε εμείς για την πρώτη εκδοχή του άνδρ-ωπος, που δεν προέρχεται από την ονομαστική πτώση των λέξεων που τη συνθέτουν, αλλά από τη γενική, κυρίως όμως δεν τη δεχόμαστε επειδή περιορίζει την έννοια του ανθρώπου στον άνδρα αποκλείοντας τη γυναίκα (όπερ άτοπο), αλλά και διότι οι Λάκωνες χρησιμοποιούσαν τη λέξη και επί γυναικός, λέγοντας ˝η ανθρωπώ˝.

Αδιαφορώντας για τον κίνδυνο να χαρακτηριστούμε παρετυμόλογοι, θα πρεοτείνουμε τη δική μας ετυμολογική εκδοχή καθώς δεν αφίσταται από την έννοια των παραπάνω εκδοχών, χωρίς να έχει τα τρωτά τους. Από το ˝άνω θρώσκειν˝ λοιπόν κρατάμε το άνω και ως δεύτερο συνθετικό προτείνουμε τον ποιητικό τύπο του τρέπω που είναι τρωπάω. (Πάλιν τρωπάσθαι = εις τοὐπίσω αναστρέφειν).

Δηλαδή: αν(ω)-τρωπ(α)ος = αν-τρωπ-ος = άνθρωπος.

Άνθρωπος λοιπόν αυτός που επιστρέφει στα άνω, απ’ όπου εξέπεσε. Ο διηνεκώς νοσταλγός της χαμένης πατρίδας. (βλ. στην αρχή του κεφαλαίου περί του παραδείσου).

Επίσης υπενθυμίζω κι εδώ τα προαναφερθέντα για την εντροπία του, ως συνέπεια της πράξεως παρακοής του (κάρμα), με αποτέλεσμα την εξοικείωση. Αυτή τον υποχρεώνει πλέον να ζεί εμπαθώς-έρμαιο της ενστικτώδους φύσεως του-και όχι ˝καθ’ ομοίωσιν˝ του Δημιουργού του. Μοναδική έξοδος επανόδου, η δύναμη της νοσταλγίας του, η ανω-τρωπία-ανθρωπία, η οποία παλεύοντας με τη δύναμη της εντροπίας στη διαδικασία της επιγνώσεως του εαυτού, τον οδηγεί στην ερωτική διαβίωση και την κατάκτηση των αρετών με κορωνίδα τους την Αγάπη· αυτή που είναι το κλειδί της Πύλης του παραδείσου στον οποίο εισερχόμενος θα ζήσει ˝καθ’ ομοίωσιν˝ του Δημιουργού του, με Έρωτα προς Αυτόν (5^η βαθμίδα κατά Πλάτωνα) και Αγάπη προς τα συνδημιουργήματά του.

Μπορούμε επίσης να αντιληφθούμε τις έννοιες της εντροπίας και της ανω-τροπίας (ανθρωπίας), σε σχέση με τη βαρύτητα. Η λεγόμενη ανάπτυξη του σώματος του ανθρώπου, του δέντρου ακολουθεί ακριβώς την αντίθετη φορά, από αυτή της βαρύτητας, για όσο χρόνο διαρκεί. Δείτε ένα μικρό κυπαρίσσι να αναπτύσσεται. Ο κορμός κάθετος στο έδαφος, σαν βέλος σχίζει τον αιθέρα νικώντας τη βαρύτητα, για να αρχίσει να ηττάται από αυτή, όταν περατωθεί η ανάπτυξη. Τότε ξεκινάει η γήρανση, η συστολή. Μοιραία επικρατεί η βαρύτητα, η εντροπία, η πτώση, ο θάνατος, η διάλυση. Αυτά φυσικά για το σώμα. Γιατί η ψυχή, εάν ξεκίνησε, συνεχίζει την ανω-τροπική της πορεία, προς το δικό της παράλληλο σύμπαν.

Δεν θα πούμε περισσότερα εδώ, αφού το καθετί που γράφεται στο βιβλίο αυτό, στο στόχο της Αγάπης τελειούται.

 

 

Bασίζεται στο βιβλίο: «Η οδός επανόδου στον Έρωτα, στην Αλήθεια, στη Ζωή, στην Αγάπη» του Ψυχιάτρου-Ψυχοθεραπευτού Στρατή Γ. Οικονόμου, το οποίο είναι κατοχυρωμένο με ISBN 960 220 058 8.

πηγή: https://gnothisafton.wordpress.com/

Advertisement